بلبشوی سریالسازی نیمهکاره در شبکه نمایش خانگی | مقصر کیست؟
رویداد۲۴| شبکه نمایش خانگی با ظهور پلتفرمهایی چون فیلمنت، استارنت و شیدا در کنار فیلیمو و نماوا، فرصت تازهای برای تولید و عرضه سریالها فراهم کرد، اما با افزایش تعداد آثار، نیمهکاره ماندن آنها نیز بیش از پیش به چشم آمد. مخاطبان هنگام شروع هر سریال تازه، نمیدانند آیا داستان کامل را خواهند دید یا با توقف ناگهانی و تغییر مسیر پروژه روبهرو خواهند شد؛ اتفاقی که نه تنها اعتماد بیننده را خدشهدار میکند، بلکه کیفیت تولید سریالها را نیز تحت تأثیر قرار میدهد.
نیمه رها کردن تولید سریالها در شبکه نمایش خانگی این روزها گویی امری چندان غیرمعمول تلقی نمیشود.به طوری که هر بار که مخاطب تماشای یک سریال جدید در شبکه نمایش خانگی را آغاز میکند، نمی داند که قرار است با داستانی کامل مواجه باشد یا ممکن است از اواسط داستان به دلایل مختلفی نظیر مشکلات مالی، به تفاهم نرسیدن بازیگران اصلی با تهیه کننده و یا مشکلات ممیزی، به یک باره متوقف شده و یا تغییر مسیر دهد.این اتفاقی است که از ابتدای آغاز به کار شبکه نمایش خانگی رخ داده و حالا با رونق گرفتن این شبکه و روی کارآمدن پلتفرمهایی چون فیلم نت، استارنت و شیدا در کنار پلتفرمهای قدیمی چون فیلیمو و نماوا و حضور همزمان سریالهای متعدد برای عرضه در این بازار بیشتر به چشم میآید. وقتی پای خبر توقف یک سریال به فضای رسانه باز میشود، ذهن مخاطب به سمت توقیف یا لغو مجوز آن توسط نهادهای های ناظر میرود اما نکتهای توجه را جلب میکند؛ نیمی از سریالهای نمایش خانگی که در چند قسمت متوقف شدهاند و یا فصل جدیدشان به پخش نرسیده، دلایلی به جز توقیف و ممیزی داشتهاند.
مروری بر سریالهای ناتمام شبکه نمایش خانگی
از ابتدای کار شبکه نمایش خانگی تاکنون حدود ۱۷ سریال به سرنوشتی نامعلوم دچار شدهاند که در ادامه نگاهی کلی به این مجموعهها داریم:
«قهوه تلخ» ساخته مهرانمدیری در سال ۸۹ جزو نخستین سریال های شبکه نمایش خانگی بود که با استقبال خوبی هم مواجه شد.روند تولید این سریال طبق روال ادامه داشت تا اینکه به یکباره از نیمه راه به تکرار افتاد و روند اهدای جوایزی که در هر قسمت به مخاطبان داده میشد هم با تاخیر انجام شد، سپس اخباری مبنی بر اختلاف مدیری با برادران آقاگلیان (تهیهکنندگان ثابت کارهای مدیری) مطرح شد و در نهایت قهر بازیگران و جمع نشدن سر و ته قصه با این همه شخصیت باعث شد که مخاطبان سرخورده شدند.
«رقص روی شیشه» سریال دیگری است که در سال ۹۷ منتشر شد.سازندگان «رقص روی شیشه» برای اینکه بتوانند نقطه پایانی را برای سریال متصور شوند، درست در زمانی که کنجکاوی مخاطب درباره سرنوشت شخصیتها به اوج رسیده بود، در قسمت دوازدهم با استفاده از داستان گویی یک راوی، سرنوشت شخصیتها را بازگو کردند و بدین صورت پایانی نامطلوب و توهین آمیز را برای مخاطبان سریال بر جای گذاشتند.
«عشق تعطیل نیست» به کارگردانی بیژن بیرنگ یکی دیگر از سریال های ناتمام نمایش خانگی است، سریالی که قرار بود در ۲۶قسمت تولید و مقابل دیدگان تماشاگران قرار بگیرد اما ساخت آن پس از پنج قسمت به یکباره متوقف شد.
سریالهایی چون «عاشقانه» ساخته منوچهر هادی و «ابله» به کارگردانی کمال تبریزی را هم قرار داد، چرا که با وجود آنکه ناتمام نماندند اما همانطور که پیشتر هم اشاره شد در نهایت برای آنکه متهم به رها کردن پروژه نشوند پایان دم دستی را برای سریال رقم زدند که اعتراض مخاطبان را هم به همراه داشت.
سریال «مردم معمولی» به کارگردانی رامبد جوان، اگر چه در ۲۰ قسمت منتشر شد اما حذف شش قسمت از این سریال بدلیلموج انتقادات و شروع دوباره آن از قسمت هفتم، مخاطبانش را متعجب کرد.
دو سریالِ سیروس مقدم در نمایشخانگی نیز سرنوشتی اسف بار داشتند، سریالهایی که هم از خیث فنی و هم توجه به حقوق مخاطب با سریالهای او در تلویزیون قابل مقایسه نبود. در سال ۱۳۹۸ مقدم با «خوابزده» به نمایشخانگی آمد و نتوانست مورد نظر مخاطب قرار بگیرد.این سریال در یک فصل و ۲۴ قسمت پخش شد، اما داستان ناتمام ماند و فصل بعدی هم هرگز پخش نشد.او یک بار دیگر این تجربه را تکرار کرد؛ این بار با “جزیره”! این سریال برخلاف تصور، تبدیل به دومین شکست مقدم در شبکه نمایشخانگی شد. این سریال به گفته فیلمسازش بنابر نظر دوستان پلتفرم از کار در نیامد و ضعیف بود و لذا ادامه تولید آن متوقف شد.
در این مسیر، “قبله عالم” حامد محمدی هم دیگر تجربه ناتمام شبکه نمایشخانگی به شمار میرود. پخش این سریال که به زندگی ناصرالدین شاه قاجار با بازی حامد کمیلی میپرداخت، بعد از پخش ۶ قسمت اعلام شد که قسمت هفتم، آخرین قسمت این سریال خواهد بود. و پلتفرم پخشکننده اعلام کرد به خاطر ممیزیهای فراوان و عدم ایجاد پیوستگی میانِ سکانسها و پلانها، تصمیم گرفته قسمت هفتم، آخرین قسمت این سریال باشد.
«شهرک کلیله و دمنه» یکی دیگر از سریالهای ناتمام نمایش خانگی که با وجود حضور کارگردان محبوب کودک و نوجوان؛ مرضیه برومند در مقام کارگردان یکباره متوقف شد.سریالی که محتوای آموزشی نادرست آن برای کودکان اعتراضات زیادی در فضای مجازی داشت. گرچه تهیهکننده این سریال میگوید «کلیله و دمنه» تمام شده است و توقف یکباره معنی ندارد، اما مرضیه برومند در آخرین اظهار نظر خود تاکید کرد که سریال شهرک کلیله و دمنه به دلایل متعددی نیمهکاره مانده است و قرار هم نیست ادامه آن ساخته شود.
به این فهرست سریالهای ناتمام نمایش خانگی ، میتوان نام مجموعه هایی چون «نوبت لیلی» روحالله حجازی، «گیسو» ساخته منوچهر هادی، «میدان سرخ» به کارگردانی ابراهیم ابراهیمیان و سریال «سیاوش» به کارگردانی سروش محمدزاده، ” آمستردام ” به کارگردانی مسعود قراگزلو ، ” شبکه مخفی زنان ” از افشین هاشمی و ” ازازیل” به کارگردانی حسن فتحی را اضافه کرد. مجموعههایی که به نظر میرسد از یکسو به دلایل مختلفی همچون ضعف فیلمنامه، کارگردانی، داستانهای تکراری و…در جذب مخاطب ناکام ماندهاند و از سوی دیگر بدلیل عهدشکنی های تهیه کننده و بدقولی مالی پلتفرم از ادامه راه منصرف شدهاند.
سریال” کنکل” یکی از جدیدترین آثاری است که در دام این بی نظمی افتاده است. پلتفرم استارنت دلیل این تاخیر را اصلاحات فنی و محتوایی اعلام کرد. این پلتفرم تاریخ دقیقی برای پخش قسمت بعدی مشخص نکرد و تنها خبر داد که قسمت چهاردهم «کنکل» به زودی منتشر خواهد شد. هر کسی که اندک آشنایی با سریالسازی داشته باشد میفهمد که اصلاحات فنی و محتوایی در زمانی اندک قابل انجام است و این همه تاخیر حتما دلایل دیگری دارد. به نظر میرسد دلیل اصلی تأخیر، مشکلات مالی پلتفرم است و تا زمانی که حسابها با عوامل تولید تسویه نشود، قسمت جدید سریال آماده پخش نخواهد شد. در حالیکه هنوز سرنوشت این سریال معلوم نشده بازهم پلتفرم استارنت در تازهترین بدقولی خود قسمت جدید سریال” جزر و مد” ساخته محمدحسین لطیفی را پخش نکرده است. خبرها حاکی از آن است که تولید «جزر و مد» پس از ضبط حدود نیمی از قسمتها، سه ماه پیش متوقف شده و علت توقف، طبق اظهارات رسمی و غیررسمی دستاندرکاران، عدم پرداخت تعهدات مالی از سوی پلتفرم عنوان شده است. حتی شایعه تغییر کارگردانی آن هم پخش شده است.
دلایل بی نظمی در روند سریالسازی شبکه نمایش خانگی
شکی نیست که نیمه رها کردن تولید سریالها در شبکه نمایش خانگی هر چند که بیاحترامی واضح به مخاطب و بیاعتماد کردن او به مدیومی است که برای سرپا نگه داشتن آن، سالها نیرو و سرمایه صرف شده است. متأسفانه یکی از دلایل این بی نظمی آن است که برای پلتفرمها بیش از کیفیت، کمیت آثار مهم است. پلتفرمها بویژه در ۳ سال اخیر روی دور تند سریالسازی قرار داشتند که این روال، خللی در پروسه سریالسازی ایجاد میکند ازجمله تعجیل در سریع ساختن سریال یا ایجاد مشکلات مالی که سبب تشتت در فرآیند تولید و یا ایجاد حواشی میشود.
در این بلبشو ضمانت اجرایی چندانی هم برای درست و منطقی تمام شدن سریالها وجود ندارد و حق مخاطبی که در این فضا باید برای تماشای هر قسمت هزینهای را متقبل شود، نادیده گرفته میشود. شاید بخشی از این قضیه را بتوان به اختلاف ارشاد و صدا و سیما بر سر مدیریت و نظارت بر تولیدات شبکه نمایش خانگی هم نسبت داد؛ خلأ ایجاد شده ناشی از این اختلاف، دست سازندگان را برای تخلفاتی از این دست باز گذاشته است. اختلاف نظرها و تمرکز بیشتر حول محور مجوز تولید و پخش، محتوای سریال و ممیزی میچرخد و ساز و کار چندان مشخصی برای تعهد سازندگان در قبال ساخت درست و کامل سریال وجود ندارد و یا اگر وجود دارد، آنطور که باید و شاید اجرایی نمی شود. در واقع ساترا بعنوان نهاد ناظر در این موارد کاملا سکوت کرده است.
در پایان باید گفت در این فضای بی در و پیکر شبکه نمایش خانگی با صرف نظر کردن از محتوای مسئله دار بسیاری از سریالهای نمایش خانگی، شاید سادهترین راهکار برای برون رفت از این وضعیت نابه سامان همان چیزی باشد که در دنیا مرسوم است. پخش هر سریال تا زمان پایان فیلمبرداری آن به تعویق میافتد. اینگونه هم مخاطب از همان ابتدا میداند اگر یک سریال را تهیه کند حتما پایانی خواهد داشت و وقت و سرمایهاش به هدر نمیرود و هم سازندگان سریال درگیر کمبود زمان نمیشوند و با دقت و حساسیت بیشتری برای سریالها انرژی میگذارند.
*نفیسه ترابنده/ کارشناس ارشد ادبیات و فعال فرهنگی
منبع: اندیشه معاصر
